Một vài lưu ý Thông thường bước khởi đầu luôn là bước khó nhất. Bạn có thể tìm thấy rất nhiều bài viết về nhạc lý, về quãng, về âm giai... Tuy nhiên sau đó, sau khi đã đọc rất cẩn thận tất cả những cái đó, bạn lại không biết phải tiếp tục thế nào. Rất có thể bạn còn chịu khó mày mò theo bản nhạc để gảy được một vài bài, nhưng vẫn mơ hồ về nhịp điệu, vẫn không hiểu làm sao có thể đệm hát một cách tưng bừng, cứ lang thang tập lan man rồi cuối cùng chẳng đi đến đâu. Nói chung tự học bước đầu rất khó, người tự học thường phải trải qua thời kì đầu có thầy dạy thì mới dễ dàng tự học được. Học thầy cái cốt yếu là để học phương pháp thôi, nếu có một chút kiên trì cộng với đi đúng hướng thì bạn sẽ dễ dàng đệm hát được. Thật ra có hai cái mà bạn cần nắm vững để đệm hát được là hợp âm và các điệu nhạc. Kết hợp hai cái đó nhuần nhuyễn thì bạn đã thành công 80% rồi. Trước khi nắm vững hai cái đó, tối thiểu nhất bạn phải nắm vững các nốt nhạc trên khuông nhạc và trên cần đàn. Khuông nhạc: Khuông nhạc dùng để biểu diễn các thông tin về bản nhạc. Khuông nhạc gồm có 5 dòng kẻ song song dùng để thể hiện độ cao thấp của nốt nhạc. Giữa các dòng kẻ người ta gọi là khe nhạc. Ngoài 5 dòng kẻ chính còn có các dòng kẻ phụ và khe nhạc phụ dùng để ghi các nốt có âm thanh quá cao hoạc quá thấp.Đầu khuông nhạc có hình của khóa nhạc.Đầu khuông nhạc còn có hình các nốt thăng hoặc giáng gọi là dấu hóa.Dấu hóa cho ta biết tông của bài nhạc.Đầu khuông nhạc còn có ký hiệu của nhịp bài hát. Đây là hình các nốt nhạc trên khuông nhạc: Đây là các nốt nhạc trên cần đàn: Kết hợp với việc thuộc vị trí các nốt nhạc trên cần đàn, bạn có thể đàn được từng nốt nhạc, cần lưu ý đến trường độ của các nốt nhạc. Cũng cần chú ý và tập các nốt thăng và giáng. Không nên đốt cháy giai đoạn này. Theo chúng tôi thì bạn nên kết hợp hai việc: tập những bài luyện ngón và tìm tập những bản nhạc ngắn, đơn giản. Đừng nản, những tiếng tính tang đơn giản đó có thể không hay nhưng sẽ giúp bạn rất nhiều trong việc quen thuộc với các bản nhạc cũng như cây guitar. Hai hoặc nhiều nốt nhạc cùng vang lên một lúc thì tạo thành một hợp âm. Tuy nhiên, hợp âm cũng có thể được chơi theo kiểu rải từng nốt gọi là Arpeggio. Đây là một ví dụ: Với những người mới làm quen với cây đàn Guitar, rất cần lưu ý vấn đề này, đặc biệt trong lúc tìm hiểu hợp âm. Ví dụ với hợp âm Fa trưởng: Bạn có thể gảy cùng lúc 6 dây đàn để các nốt F-C-F-A-C-F vang lên một lúc, nhưng bạn cũng có thể chậm rãi gảy dây số 6-5-4-3-2-1...theo kiểu Slow. Cụ thể hơn, ví dụ bài hát chơi điệu valse, đến chỗ phải chơi hợp âm F chẳng hạn, bạn gảy cùng lúc 3 dây 3-2-1 hai lần, sau đó gảy dây số 6. Tiếp tục nếu đoạn nhạc vẫn chơi hợp âm F, bạn lại gảy cùng lúc 3 dây 3-2-1 hai lần, sau đó gảy dây số 5, theo kiểu chát-chát-bùm chát-chát-bum...Còn nếu bài hát chậm rãi theo điệu Slow chẳng hạn, bạn cứ tuần tự rải từng nốt F-C-F-A-C-F... Việc áp dụng hợp âm nào để đệm hát còn phụ thuộc vào giọng của người hát đó (người ta còn gọi là tông nhạc hay cung nhạc). - Người ta dùng Chữ cái để ký hiệu cho Hợp âm trưởng. C = Do trưởng, D= Re trưởng, E= Mi trưởng, F=Fa trưởng, G= Sol trưởng, A= La trưởng, B= Si trưởng. - Chữ cái thêm chữ "m" phía sau người ta gọi là hợp âm thứ. Cm= Do thứ, Dm= Re thứ, Em= Mi thứ,Fm= Fa thứ, Gm= Sol thứ, Am= La thứ, Bm= Si thứ. - Chữ cái thêm số "7" phía sau người ta gọi là hợp âm bảy . C7= Do bảy, D7= Re bảy, E7= Mi bảy,F7= Fa bảy, G7= Sol bảy, A7= La bảy, B7= Si bảy. Tóm lại trước khi chuyển sang phần khác, bạn cần thuộc: Các nốt nhạc trên khuông nhạc. Các nốt nhạc trên cần đàn. Một vài hợp âm quen thuộc hay dùng như C,Am,F,G... Cố gắng bỏ ra 10-15 phút mỗi ngày để luyện ngón. Tập đánh một vài bài nhạc ngắn, dễ đánh. Khoan nghĩ tới những âm giai, quãng, cung... Một lần nữa xin bạn lưu ý là chúng ta tiếp cận âm nhạc cũng như học đệm hát theo một cách đơn giản nhất. Khi đã vững vàng, bạn có thể tìm đọc những tài liệu khác để nâng cao hiểu biết và tiếp thu vững vàng và nhanh chóng hơn.
Tìm hợp âm cho bài hát Muốn đệm hát được, dù là tự hát hay đệm cho người khác hát thì bạn cũng phải biết các hợp âm của bài hát đó. Nếu có sẵn thì coi như bạn chỉ cần theo đúng nhịp điệu, cứ chiếu theo hợp âm có sẵn mà chuyển thôi. Nhưng nếu không có sẵn, mà cái này mới là chính vì bạn khó có thể nhớ hết hợp âm cho mọi bản nhạc. Hơn nữa mỗi người lại có một giọng khác nhau, bạn không thể bắt người hát phải theo một giọng duy nhất. Nếu người hát biết và nói cho bạn biết giọng của họ thì như phần dưới sẽ bàn, bạn chỉ việc theo đúng giọng đó mà đệm thôi. Còn nếu nguời hát không biết giọng của họ là gì thì bạn một là dạo vài vòng những hợp âm quen thuộc và họ sẽ theo đó mà hát, hai là họ cứ thế mà hát, hát sai hát đúng gì cũng hát trước và bạn sẽ phải dò tìm giọng, tìm hợp âm để đệm. Nói nôm na là DÒ GAM. Một lần nữa xin nhắc lại là chúng ta cố gắng tiếp cận âm nhạc nói chung và Đệm hát Bằng Guitar một cách đơn giản và dễ hiểu.Gam tức là hợp âm, rõ hơn thì Gam là tập hợp của 7 nốt nhạc và chia ra thành trưởng và thứ. Khi đặt 3 nốt Đồ, Mi, Sol lại với nhau chẳng hạn, ta được một tổ hợp gam Đô trưởng, hoặc đặt 3 nốt Mi, La, Đô lại với nhau, ta được một gam La thứ. Như hình vẽ bên dưới. Tuy nhiên, bạn sẽ thắc mắc là tại sao trên hình vẽ thấy 6 nốt cho một hợp âm sao ở trên lại chỉ nói 3 nốt? Đó là hợp âm 3 (các bạn xem lại ở phần học guitar Căn bản), ba nốt chính cần thiết cho một Gam mà bạn sẽ dùng để đệm hát. Thông thường bạn sẽ chơi như hình vẽ bên dưới. Hợp âm Đô trưởng (C) Hợp âm La thứ (Am) Trên cây đàn Guitar, muốn bấm được một tổ hợp gam mà ta cần, chỉ việc dò tìm các nốt thuộc gam đó và bấm cho đủ các nốt đó trên cần đàn. Nhắc lại một chút về nhạc lý: Ta đã biết có 7 nốt nhạc cơ bản: Đồ Rê Mi Fa Sol La Si.. Viết theo ký hiệu là C, D, E, F, G, A, H. Nhưng thực ra để đầy đủ các nốt từ nốt Đồ - đến nốt Đố tức là một quãng 8 ta có đến 12 nốt: C - C# - D - D# - E - F - F# - G - G# - A - A# - H. Qui luật hoà âm 1-6-8: Để có 3 hợp âm chính cho một bản nhạc, chiếu theo thứ tự 12 nốt nhạc như quãng 8 trên, nếu Hợp âm chủ đạo là thứ nhất thì các hợp âm còn lại sẽ là thứ 6 và thứ 8. Và theo qui luật là 1 thứ - 6 thứ - 8 trưởng.Ví dụ ta lấy gam A làm gam chủ đạo, tiến lên 6 nốt ta có được D, tiến thêm đến nốt thứ 8 ta được E, vậy là với gam chủ Am, ta có tổ hợp Am - Dm - E. Cứ theo cách đấy, nếu lấy gam E (mi) làm chủ đạo, ta được Em - Am - H. Trong thời gian đầu, với những nhạc phẩm của Viẹt Nam, nắm vững qui luật này bạn đã có thể đệm hát được rất nhiều. Đương nhiên sẽ có thêm nhiều hợp âm phụ nữa, hơn nữa không phải mọi bản nhạc đều theo qui luật này. Ngoài ra còn có qui luật 1-4-5, sẽ bàn ở dưới, tuy vậy chúng tôi khuyên bạn dùng qui luật 1-6-8 trong thời gian đầu. Tóm lại bạn cần tìm hợp âm chủ đạo, từ đó theo qui luật 1-6-8 để tìm các hợp âm còn lại, và cuối cùng là đặt các hợp âm đó vào bản nhạc. Tìm chủ âm Tìm các hợp âm Đặt các hợp âm vào bài nhạc. Đến đây sẽ nảy sinh ra mấy trường hợp: Người hát biết chủ âm và nói cho bạn biết, ví dụ Am, khi đó nhiệm vụ của bạn là chơi đúng điệu và chuyển qua lại giữa Am-Dm-E Theo bản nhạc có sẵn nhưng chưa có hợp âm mà chỉ có nốt nhạc. Nhiệm vụ của bạn là dựa vào bản nhạc, tìm ra chủ âm. Không có bản nhạc, người hát cũng không biết chủ âm. Bạn phải dựa vào tai nghe, kinh nghiệm để tìm chủ âm. Trường hợp thứ nhất:Việc tìm Chủ âm với trường hợp đầu coi như xong, tạm thời không bàn nữa. Trường hợp thứ hai: Hãy nhìn vào bộ khóa ở đầu bài nhạc, ta sẽ thấy có 3 trường hợp xảy ra: Bộ khóa không có dấu thăng giảm : Chủ âm của bài có thể là Do trưởng (C) hay La thứ (Am) Bộ khóa có dấu thăng : Từ dấu thăng cuối cùng, cọng thêm nửa cung thì sẽ có tên chủ âm trưởng, rồi từ đó đếm xuống 2 nốt sẽ có tên âm giai tương ứng là chủ âm thứ. Bộ khóa có dấu giảm : Nếu có 1 dấu giảm (Bb) thì chủ âm của bài có thể là Fa trưởng hay Re thứ (Dm) . Nếu có hơn 1 dấu giảm, thì dấu giảm ngay trước dấu giảm cuối sẽ là tên của chủ âm trưởng và sau đó đếm xuống 2 nốt sẽ có tên của chủ âm ở cung thứ Với bộ khoá có dấu thăng hay giảm, như trên ta sẽ xác định được hai chủ âm trưởng và thứ, nhưng chưa biết đích xác sẽ dùng cái nào. Muốn biết thì bạn phải coi nốt nhạc cuối cùng của bản nhạc. Ví dụ bản nhạc có hai dấu thăng là F# và C#. Theo trên bạn sẽ xác định được hai chủ âm là D và Bm. Nhìn vào nốt cuối nếu là nốt Si (B) thì bạn sẽ biết bài này có chủ âm là Bm Trường hợp thứ ba:Chủ yếu là kinh nghiệm, chúng ta sẽ bàn tới ở phần sau. Qui luật hoà âm 1-4-5: Nhằm tìm ra 6 hợp âm dựa vào hai chủ âm như bàn ở trên (một trưởng, một thứ). Nói chung cũng tương tự như qui luật 1-6-8, để có 3 hợp âm chính cho một bản nhạc, chiếu theo thứ tự 12 nốt nhạc như quãng 8 trên, nếu Hợp âm chủ đạo là thứ nhất thì các hợp âm còn lại sẽ là thứ 4 và thứ 5, không tính tới những nốt thăng. Ví dụ như bài nhạc thuộc cung Sol trưởng (G) nghĩa là âm giai tương ứng là Mi thứ (Em). Dùng luật 1-4-5 theo nhánh G sẽ có 3 hợp âm G, C, D. Dùng luật 1-4-5 theo nhánh Em sẽ có Em, Am, B. Vậy 6 hợp âm này là G – C – D – Em –Am – B Lý do chúng tôi muốn bạn coi lại về quãng chính là ở hợp âm B trong nhánh Em. Tại sao lại là B mà không phải là Bm? Ví dụ trong âm giai Am thì các nốt là A-B-C-D-E-F-G#-A, nên hợp âm thứ hai là D (theo qui luật 1-4-5). Hợp âm D co 3 nốt chồng lên nhau là Re Fa La ( D F A) và nốt Fa không có dấu thăng . Quãng D-F là quãng 3 thứ , nên hợp âm thứ hai là Re thứ ( Dm ) . Trong khi đó tên của hợp âm thứ ba bắt đầu ở bậc 5. Chồng 3 nốt lên nhau ở Mi (E) sẽ có E – G# - B (để ý G# trong âm giai La thứ) và vì quãng E G# là quãng 3 trưởng, nên hợp âm thứ ba sẽ là Mi trưởng (E ) Sau khi giải quyết ba trường hợp trên, chúng ta đã biết các hợp âm trong một bản nhạc. Vấn đề tiếp theo là đặt các hợp âm đã tìm ra vào bản nhạc. Chúng ta sẽ xét trong phần sau.
Ðặt các hợp âm vào bản nhạc Sau khi đã tìm ra hợp âm chủ, các hợp âm khác, hay nói nôm na là dò xong Gam, việc tiếp theo của bạn là đặt các hợp âm vào bản nhạc tại chỗ thích hợp. Có mấy luật căn bản sau đây : Thông thường với các bài nhạc Việt Nam thì mỗi ô nhịp dùng một hợp âm. Đây là nói về thông thường, vậy thì cứ mỗi khi hết một ô nhịp là bạn phải nghĩ đến việc đổi hợp âm. Bài nhạc bắt đầu bằng chủ âm và kết ở ô nhịp cuối bằng chủ âm Tùy theo chủ âm nào ( trưởng hay thứ) mà những hợp âm của hợp âm chủ nhiều hơn. Một bài bắt đầu ở cung La thứ (Am) thì hầu như là Dm và E7 sẽ theo sau. Ba hợp âm này hát đã đời (Am-Dm-E7) sau đó thỉnh thoảng sẽ có C- F-G7. Tuy nhiên vì chủ âm là La thứ nên sau đó thì phải trở về cụm Am-Dm-E7 để chấm dứt ở Am Để việc chuyển hợp âm này sang hợp âm khác nghe mượt mà thì giữa các hợp âm này phải có một nốt giống nhau . Thí dụ: từ G chuyển về Dm: hợp âm G = GBD và hợp âm Dm = DFA Nếu nắm vững lý thuyết căn bản âm nhạc thì chỉ cần nhìn vào các nốt trong mỗi ô nhịp là cũng biết ngay ô nhịp ấy thuộc hợp âm gì? Với những bạn mới làm quen thì chỉ còn cách là phải tập như sau : 1) Tìm một bản ghi các hợp âm căn bản cho guitar. 2) Dùng cây guitar đánh trải các tổ hợp hợp âm trên(3 hoặc 6) cho thật nhuyễn và quen tai 3) Bắt đầu với chủ âm ở ô nhịp đầu tiên, hát ô nhịp kế tiếp và so với 3 hoặc 6 hợp âm trên nghe xem hợp âm nào thuận tai nhất 4) Nên nhớ theo đúng 4 lời khuyên trên và tránh đừng chuyển đổi hợp âm lung tung. Đây là nói về lý thuyết, khi bạn có sẵn một bản nhạc. Tuy nhiên trên thực tế không phải lúc nào bạn cũng có sẵn một bản nhạc với đầy đủ nốt nhạc. Khi đó chỉ hoàn toàn dựa vào kinh nghiệm, chúng ta sẽ bàn sau. Khi đã thuần thục về tìm hợp âm chủ, tìm các hợp âm liên quan, và chuyển qua lại giữa các hợp âm, bạn có thể bắt đầu tìm hiểu về các điệu trong đệm hát và các kiểu đệm hát thông dụng.
Hợp âm 7 Sở dĩ có thêm phần hợp âm 7 này vì trong rất nhiều bài nhạc mà chúng ta thường nghe đệm hát, ngoài các hợp âm trưởng, thứ ra còn có hợp âm 7. Thật ra thì từ những hợp âm trưởng và thứ, người ta biến đổi và tạo thành hàng ngàn hợp âm khác. Một trong những biến thể đó là loại hợp âm 7, được thành lập bằng cách đặt thêm một nốt thứ tư trên 3 nốt của hợp âm căn bản (tức là sẽ có 4 nốt ở bậc1-3-5-7) . Ví dụ: Hợp âm E: E-G#-B thêm nốt Rê (là bậc 7 của Mi) là E-G#-B-D sẽ là hợp âm E7 Hợp âm Am: A-C-E thêm nốt Son (bậc 7 của A) là A-C-E-G là hợp âm Am7 Tạm thời bạn chỉ cần nhớ là nếu có thay đổi thì chuyển hợp âm cuối cùng (bậc 5 theo qui luật 1-4-5) trong từng nhánh(trưởng hay thứ, nếu quên bạn coi lại ở phần học Guitar Cơ Bản) từ trưởng hay thứ thành hợp âm 7, mục đích là để nghe êm tai hơn. Ví dụ: G – C – D7 – Em – Am –B7 Xin bạn lưu ý là để nghe êm tai, sau khi chơi hợp âm 7, bạn cần phải chuyển về chủ âm. Cuối cùng cũng xin bạn lưu ý luôn đổi hợp âm ở phách đầu tiên, nghĩa là nốt đầu tiên ngay sau vạch nhịp. Tóm lại, khoan bàn tới vấn đề nhịp điệu như slow, boston hay rumba...Để đàn đúng hợp âm bạn cần: Tìm chủ âm bằng cách nghe người hát nói, phân tích từ bản nhạc, hay dựa vào tai nghe và kinh nghiệm. Từ chủ âm, dùng một trong hai qui luật 1-6-8 hay 1-4-5 đê tìm ra những hợp âm còn lại. Thêm một vài hợp âm 7 nếu có thể. Đặt chủ âm vào đầu bản nhạc. Mỗi ô nhịp thông thường là một hợp âm, luôn đổi hợp âm ở phách đầu tiên, nghĩa là nốt đầu tiên ngay sau vạch nhịp.
Áp dụng Chúng ta thử áp dụng những gì đã bàn. Tạm thời bỏ qua việc ta có sẵn bản nhạc để phân tích, cũng tạm bỏ qua ca sĩ nhắc chúng ta về giọng. Phần này chúng ta chỉ xét việc dò dẫm hoàn toàn, ca sĩ hát và bạn theo đó để đệm. Cũng tạm bỏ qua về điệu, cứ coi như mọi bài ví dụ đều chơi rải hợp âm. Ví dụ 1: Bài Tình Nhớ - Trịnh Công Sơn. Khi người ta vừa hát "Tình ngỡ đã quên đi..." thì bạn phải tìm ngay nốt của từ Tình nằm ở đâu. Giả sử bạn dò ra là nốt La(A). Nhiều bài của Trịnh Công Sơn có chủ âm là thứ, vì vậy áp dụng bài trước bạn có thể coi như chủ âm của bài này là Am (Sai thì mò lại ). Áp dụng công thức 1-6-8 bạn sẽ có các hợp âm Am - Dm - E. Bạn cũng sẽ biết là Am sẽ chơi đầu và cuối bản nhạc. Đến đây bạn đã có thể áp hợp âm vào, thêm thắt theo kinh nghiệm hợp âm 7 chẳng hạn. Ví dụ: . Am Tình ngỡ đã quên đi như lòng cố lạnh lùng, Dm G C người ngỡ đã xa xăm bỗng về quá thênh thang, Em (A) Dm ôi áo xưa lồng lộng, đã xô dạt trời chiều Em như từng cơn nước rộng, E7 xoá một ngày đìu hiu. Am Tình ngỡ đã phôi pha nhưng tình vẫn còn đầy, Dm G C người ngỡ đã đi xa nhưng người vẫn quanh đây, Em (A) Dm những bước chân mềm mại đã đi vào đời người Em E7 Am như từng viên đá cuội rớt vào lòng biển khơi. (A) G C *** Khi cơn đau chưa dài thì tình như chút nắng, Em F khi cơn đau lên dầy thì tình đã mênh mông, E7 Am A Dm một người về đỉnh cao một người về vực sâu, G F E7 Am để cuộc tình chìm mau như bóng chim cuối đèo. ..... Ví dụ 2: Bài Mưa hồng- Trịnh Công Sơn. Khi người ta vừa hát "Trời ươm nắng..." thì bạn phải tìm ngay nốt của từ Trời nằm ở đâu. Giả sử bạn dò ra là nốt Sol(G). Nhiều bài của Trịnh Công Sơn có chủ âm là thứ, nhưng bài này có âm hưởng tương đối vui vẻ nên có thể là chủ âm trưởng, vì vậy áp dụng bài trước bạn có thể coi như chủ âm của bài này là C(Sai thì mò lại ). Áp dụng công thức 1-6-8 bạn sẽ có các hợp âm C - F - G. Bạn cũng sẽ biết là C sẽ chơi đầu và cuối bản nhạc. Đến đây bạn đã có thể áp hợp âm vào, thêm thắt theo kinh nghiệm hợp âm 7 chẳng hạn(Am, G7..). Ví dụ: C Am Trời ươm nắng cho mây hồng F G7 Mây qua mau em nghiêng sầu G7 F Còn mưa xuống như hôm nào G7 C Em đến thăm mây âm thầm G7 Mang gió lên ...
Chúng ta tiếp tục thử áp dụng những gì đã bàn. Vẫn tạm thời bỏ qua việc ta có sẵn bản nhạc để phân tích, cũng tạm bỏ qua ca sĩ nhắc chúng ta về giọng. Phần này chúng ta chỉ xét việc dò dẫm hoàn toàn, ca sĩ hát và bạn theo đó để đệm. Cũng tạm bỏ qua về điệu, cứ coi như mọi bài ví dụ đều chơi rải hợp âm. Mục đích là đê bạn quen với việc tìm hợp âm, đừng bận tâm tới nhịp điệu vội. Ví dụ 1: Bài Cây đàn Sinh viên- Quốc An. Khi người ta vừa hát "Đời sinh viên có cây đàn guitar..." thì bạn phải tìm ngay nốt của từ Đời nằm ở đâu. Giả sử bạn dò ra là nốt La(A). Đây là một bài vui tươi nên theo lẽ thông thường "vui là chủ- buồn là thứ", ban đầu chúng ta sẽ nghĩ đến chủ âm của bài này là trưởng. Theo nguyên tắc 1-3-5 của hợp âm 3, đồng thời theo phân tích của bài trước, nốt La sẽ là nốt 5. Từ đó ta đoán chủ âm sẽ là Fa (F-G-A). Tuy nhiên bạn cũng cần lưu ý là thông thường khi một gam có 3 nốt chính (như gam La thứ - Am là: La, Đô, Mí hay Fa trưởng là: Fa,Sol,La) thì những phách mạnh của những nốt đầu bài hát hay cuối bài hát thường rơi vào đúng 3 nốt chính của gam đấy. Nôm na là thuận tai, nếu dùng Fa trưởng dạo vài nốt ban đầu mà không thuận tai (trường hợp này) thì bạn nên nghĩ đến việc chuyển chủ âm từ trưởng qua thứ.Vì vậy áp dụng bài trước bạn có thể coi như chủ âm của bài này là Am (Sai thì mò lại ). Áp dụng công thức 1-6-8 bạn sẽ có các hợp âm Am - Dm - E. Bạn cũng sẽ biết là Am sẽ chơi đầu và cuối bản nhạc. Đến đây bạn đã có thể áp hợp âm vào, thêm thắt theo kinh nghiệm hợp âm trưởng chẳng hạn. Ví dụ: Am G Am Đời sinh viên có cây đàn guitar. F G C Đàn ngân lên chúng ta cùng hòa ca. Dm Am F C F G A Có anh bạn xa nhà, có cô bạn nhớ cha, cất vang cùng lời ca. Am G Am Đời sinh viên quý cây đàn guitar. F G C Nhờ guitar mới quen nàng mời ca. ..... Ví dụ 2: Em là hoa hồng nhỏ- Trịnh Công Sơn. Khi người ta vừa hát "Em sẽ là mùa xuân của mẹ ..." thì bạn phải tìm ngay nốt của từ Em nằm ở đâu. Giả sử bạn dò ra là nốt Re (D). Bài này có âm hưởng tương đối vui vẻ nên có thể là chủ âm trưởng, vì vậy áp dụng bài trước bạn có thể coi như chủ âm của bài này là G(Sai thì mò lại ). Áp dụng công thức 1-6-8 bạn sẽ có các hợp âm G - C - D. Bạn cũng sẽ biết là C sẽ chơi đầu và cuối bản nhạc. Đến đây bạn đã có thể áp hợp âm vào, thêm thắt bằng cách chuyển D thành D7 chẳng hạn. Ví dụ: G Em sẽ là mùa xuân của mẹ D7 G Em sẽ là màu nắng của cha C Em đến trường học bao điều lạ A7 D Môi mỉm cười là những nụ hoa. G Trang sách hồng nằm mơ màng ngủ D7 G Em gối đầu lên những vần thơ Em thấy mình là hoa hồng nhỏ D7 G Bay giữa trời làm mát ngày qua. ..... Tóm lại phần này cho bạn thấy khi đã quen, bạn có thể tuỳ biến dựa vào chủ âm. Chúng ta có thể sau khi chơi chủ âm một hồi thì chuyển qua ngược lại (trưởng thành thứ hay thứ thành trưởng) như ví dụ 1, hoặc chuyển hợp âm trưởng thành hợp âm 7 như ví dụ 2. Đặc biệt là bạn sẽ có kinh nghiệm phân tích trưởng hay thứ cho chủ âm, đừng quá máy móc theo nguyên tắc cứ bài nào vui vẻ sẽ là trưởng hay bài nào buồn sẽ là thứ.
Chúng ta tiếp tục thử áp dụng những gì đã bàn. Vẫn tạm thời bỏ qua việc ta có sẵn bản nhạc để phân tích, cũng tạm bỏ qua ca sĩ nhắc chúng ta về giọng. Phần này chúng ta chỉ xét việc dò dẫm hoàn toàn, ca sĩ hát và bạn theo đó để đệm. Cũng tạm bỏ qua về điệu, cứ coi như mọi bài ví dụ đều chơi rải hợp âm. Mục đích là đê bạn quen với việc tìm hợp âm, đừng bận tâm tới nhịp điệu vội. Ví dụ 1: Cát bụi -Trịnh Công Sơn. Khi người ta vừa hát "Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi..." thì bạn phải tìm ngay nốt của từ Hạt nằm ở đâu. Giả sử bạn dò ra là nốt La(A). Vẫn theo cách cũ, một bài hạt chậm của Trịnh Công Sơn, ta co thể nghĩ ngay tới chủ âm là thứ.Vì vậy áp dụng bài trước bạn có thể coi như chủ âm của bài này là Am (Sai thì mò lại ). Áp dụng công thức 1-6-8 bạn sẽ có các hợp âm Am - Dm - E. Bạn cũng sẽ biết là Am sẽ chơi đầu và cuối bản nhạc. Đến đây bạn đã có thể áp hợp âm vào, thêm thắt theo kinh nghiệm như đổi E thành E7 chẳng hạn. Ví dụ: Am Am Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi. Dm Am Để một mai vươn hình hài lớn dậy. E7 Dm Ôi cát bụi tuyệt vời. E7 E7 Mặt trời soi một kiếp rong chơi. ..... Ví dụ 2: Vào hạ- Lê Hựu Hà. Khi người ta vừa hát "Trời nhẹ dần lên cao hồn tôi dường như bóng chim..." thì bạn phải tìm ngay nốt của từ Trời nằm ở đâu. Giả sử bạn dò ra là nốt Do (C). Không có gì bàn cãi về âm hưởng vui tươi của bản nhạc này.Áp dụng bài trước bạn có thể coi như chủ âm của bài này là C(Sai thì mò lại ). Áp dụng công thức 1-6-8 bạn sẽ có các hợp âm C - F - G. Bạn cũng sẽ biết là C sẽ chơi đầu và cuối bản nhạc. Đến đây bạn đã có thể áp hợp âm vào, thêm thắt bằng cách chuyển D thành D7, đồng thời thỉnh thoảng chuyển trưởng thành thứ chẳng hạn. Ví dụ: C C F C Trời nhẹ dần lên cao hồn tôi dường như bóng chim C Am D7 G7 Vờn đôi cánh mềm lặng lẽ kiếm chốn nao bình yên C C F C Và dòng sông xanh kia nằm im như không muốn trôi F D7 G7 C Phơi màu áo rêu vỗ về đánh giấc trưa nghỉ ngơi ..... Một lần nữa xin bạn lưu ý: hãy thoải mái, đừng quá cứng nhắc.
Ôn tập Thật sự tôi không muốn dùng từ Ôn tập. Lý do là ngay từ đầu tôi đã xác định đây là chia sẻ, không phải là những bài học âm nhạc hay guitar. Chính vì vậy bạn có thể thấy chúng tôi sử dụng từ Phần cho mỗi vấn đề mà chúng ta phân tích. Nhưng thôi, tạm cứ coi như sau một hồi dạo vòng vòng, chúng ta cùng nhau nhớ lại những gì đã qua. Có hai điều mà bạn cần nắm vững để đệm hát được là hợp âm và các điệu nhạc. Kết hợp hai cái đó nhuần nhuyễn thì bạn đã thành công 80% rồi. Dù có học chơi cho vui hay học nghiêm túc thì hai cái đầu tiên bạn phải thuộc là Các nốt nhạc trên khuông nhạc và Các nốt nhạc trên cần đàn Khi đã nhuần nhuyễn, bạn có thể tự bấm được bất cứ hợp âm nào, tuy nhiên trong thời gian đầu bạn cần phải học thuộc vài hợp âm quen thuộc. Có 3 trường hợp cơ bản: Một là bạn học thuộc hợp âm và dù là bạn hay ai hát thì cũng "sống và làm việc theo pháp luật", cứ theo đúng những hợp âm đó mà hát, không có kiện cáo gì cả! Hai là người ta hát cho bạn đệm, và người hát tự biết giọng của mình, sẽ báo trước cho bạn, căn cứ vào đó bạn sẽ đêm theo đúng giọng của ca sĩ. Ba là ca sĩ bất đắc dĩ sẽ không biết giọng của mình và sẽ hát ca-ca hát trước, bạn theo đó mà mò, nôm na là dò gam. Thật ra còn có trường hợp thứ tư đó là ca sĩ bất đắc dĩ không những không biết giọng của mình mà còn lên trầm xuống bổng tuỳ tiện, cái này đòi hỏi nội công của bạn phải tương đối thâm hậu! Chúng ta sẽ bàn sau. Trường hợp đầu yêu cầu bạn phải thuộc. Có sự áp đặt, dù là giọng nào thì cũng theo "chuẩn" do ta đặt ra! Đùng ngại, theo chúng tôi đay là trường hợp phổ biến trong thời gian đầu. Bạn học thuộc vài bài, nghêu ngao tự đệm hát, thấy hay, một vài người hát theo. Cũng thơ mộng lắm! Trường hợp hai yêu cầu bạn phải thuộc hết các hợp âm chủ yếu, tối thiểu là trưởng, thứ và 7. Hiểu rõ về chuyển đổi hợp âm. Có sự uyển chuyển trong việc thay đổi hợp âm. Trường hợp ba, và cả bốn, bạn phải dò hợp âm. Ngay câu hát đầu tiên bạn phải nhanh chóng dò ra nốt thích hợp. Từ đó tìm ra các hợp âm thích hợp. Đây là phần rất quan trọng, tuỳ thuộc vào tai nghe và kinh nghiệm của bạn. Nắm bắt đúng nốt nhạc đầu tiên cùng với sự hiểu biết hợp âm, chuyển hợp âm, kể như bạn đã thành công! Ngắn gọn là bạn phải: Tìm chủ âm dựa vào nốt nhạc đầu - quyết định chủ âm là trưởng hay thứ - tìm ra các hợp âm còn lại theo một qui luật hoà âm- ráp vào bản nhạc. Có nhiều qui luật hoà âm, tuy nhiên thời gian đầu, theo chúng tôi bạn nên theo qui luật 1-6-8. Bạn nên ghi ra hay nhớ quãng 8 với 12 nốt sau: C - C# - D - D# - E - F - F# - G - G# - A - A# - H. Ví dụ bạn nghe và dò ra nốt đầu tiên là A, giai điệu bài hát hơi chậm, da diết...bạn có thể suy ra chủ âm là Am, từ đó theo qui luật 1-6-8, bạn sẽ tìm ra các hợp âm cho bài hát là Am-Dm-E. Quyết định chủ âm là trưởng hay thứ rất quan trọng. Nói chung thì cứ thấy giai điệu vui vẻ thì nghĩ tới trưởng, ngược lại thì nghĩ đến thứ. Tuy nhiên,cần đặc biệt cẩn thận lưu ý rằng những phách mạnh của những nốt nhạc đầu tiên thường rơi vào 3 nốt của chủ âm. Kinh nghiệm: Giả sử nốt đàu là A và thấy bài hát có vẻ vui tươi, bạn sẽ nghĩ chủ âm là A. Hãy bấm ngay hợp âm A, lướt hết các nốt trong hợp âm, nghe xem có thuận tai không so với những câu hát đầu. Nếu thuận tai thì coi như quyết định chủ âm là A. Nếu không, ngay lập tức đổi qua Am. Nhiệm vụ tiếp theo là ráp các hợp âm đó vào bản nhạc, nói cách khác là bạn phải xếp đặt các hợp âm đúng vị trí. Lưu ý rằng thông thường chủ âm sẽ bắt đầu và kết thúc bản nhạc, tránh đổi hợp âm lung tung. Cuối cùng, có lẽ là vấn đề gây bối rối nhất với nhiều bạn mới làm quen với âm nhạc nói chung và cây guitar nói riêng là điệu nhạc. Bản nhạc đó sẽ đàn điệu gì? Điệu nhạc đó chơi ra sao? Chúng ta sẽ tìm hiểu sau.
