Huyền bí rừng ma Vân Kiều Thứ tư 31/08/2011 081 ANTĐ - Ngược dòng Sê Pôn hùng vĩ, chúng tôi tìm về những cánh rừng bạt ngàn ngàn nằm phía tây Quảng Trị, nơi đó có các khu rừng ma của người Vân Kiều. Kỳ 1: Chết là về với rừng Nơi chôn cất người chết được người dân nơi đây lưu giữ từ ngàn đời nay hiện vẫn còn tồn tại nhiều phong tục kỳ lạ. Không quá đau xót hay luyến tiếc, với quan niệm từ xưa đến nay của người Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn thì chết là sự trở về với rừng, chốn linh thiêng nhất. Ở đó, người chết vẫn có một thế giới với đầy đủ mọi sinh hoạt. Rừng ma đối với người chết cũng giống như căn nhà sàn của người sống. Không ai được phép xâm phạm nên khu rừng ma còn lại rất nhiều cây gỗ lớn Những ngày cuối tháng 7, chúng tôi ngược từ thị trấn Khe Sanh về ngã ba Tân Long (huyện Hướng Hóa, Quảng Trị) đi dọc đường biên tiến sâu vào khu rừng ma qua lời giới thiệu đầy hấp dẫn của những cư dân bản địa. Dòng Sê Pôn huyền thoại nhiều thác ghềnh chia đôi biên giới Việt-Lào cuồn cuộn như muốn nuốt chửng mọi thứ. Bên kia dòng Sê Pôn, những cánh rừng hoang vu thuộc tỉnh Savanakhet (Lào) trải dài hút tầm mắt. Bên này - nước Việt, khu đất thuộc xã A Dơi, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị là những khu rừng ma thâm u, huyền bí. Bên dòng Sê Pôn hùng vĩ chia đôi biên giới Việt - Lào có hàng chục khu rừng ma bí hiểm như vậy. Vào rừng ma phải xin phép Theo Pả Liên- một người dân sống hơn 50 năm ở khu vực biên giới này thì dọc con sông Sê Pôn có hàng chục cánh rừng ma. “Mỗi xâu (dòng họ) có một khu rừng ma riêng. Các khu rừng ma này vẫn còn mang đậm dấu tích của người Vân Kiều xưa với nhiều phong tục hết sức kỳ lạ. Nhưng muốn biết về sự bí hiểm, độc đáo của rừng ma thì phải nói đến xã A Dơi"- Pả Liên nói chắc chắn. Khu rừng ma nhìn từ bên ngoài Đường vào bản Pa Roi, xã A Dơi không dễ. Dốc cao, vực sâu. Muốn vào tận nơi cũng phải mất vài giờ liền. Muốn vào rừng ma, trước hết phải xin phép người đứng đầu xâu. Người này có nhiệm vụ cai quản rừng ma của dòng họ mình. Phong tục của người Vân Kiều không cấm người lạ vào rừng ma dòng họ mình, chỉ cần trước khi vào phải xin phép trưởng xâu một tiếng. Việc nói cho người đứng đầu xâu biết là để họ kiểm soát, tránh kẻ xấu làm động đến rừng ma của dòng họ. “Muốn gặp người đứng đầu xâu phải đến nhà từ sáng sớm, chứ các vị này mở mắt đã vào rừng và tối mịt mới về. Có khi họ ở trong các lán trại ngoài rừng cả tuần không về”. Lần theo chỉ dẫn của Pả Liên, chúng tôi tìm đến nhà Pả Chiến lúc trời còn tờ mờ sương. Mới sáng sớm mà bản làng vùng biên đã vắng tanh. Dân bản bảo mùa này họ dậy từ lúc ba, bốn giờ sang để tranh thủ thu hoạch sắn hay ra chợ huyện bán vài con gà, buồng chuối. Buổi sáng, bản Pa Roi sương giăng kín cả vùng trời. Già làng Pả Chiến đón khách lạ với vẻ ngờ ngợ, cảnh giác. “Mày vào đây có việc gì, đã báo cho cán bộ biên phòng chưa? Chưa báo thì tau không cho vào rừng ma của tau đâu. Ở dọc sông Sê Pôn này nhiều bọn buôn lậu, kẻ xấu lắm. Tau sợ nó vào phá động rừng ma”. Sau khi biết tôi muốn vào rừng ma qua lời giới thiệu của cán bộ biên phòng, già làng Pả Chiến xởi lởi tiếp và kể về truyền tích các khu rừng ma xưa của người Vân Kiều. Pả Chiến vui vẻ mời khách món măng rừng nấu cá suối rồi cùng mấy thanh niên bản nữa dẫn chúng tôi vào rừng ma. Mục kích rừng ma Thuở xưa, rẻo đất Pa Roi nép mình bên dòng Sê Pôn chỉ có lác đác vài khu rừng ma của người Vân Kiều bản địa. Sau đó, thấy vùng đất này bằng phẳng lại tốt tươi thuận lợi cho việc trồng cây sắn, nuôi con dê... nên người các nơi khác đổ về làm ăn sinh sống và định cư nơi đây ngày càng đông. Già làng Pả Chiến hồ hởi: “Đời con người có sinh có tử. Sau khi qua vùng đất mới, mỗi dòng họ kiếm một khu rừng để chôn cất khi có người trong dòng họ qua đời. Đây là chiếc bát cúng người ta để lại sau khi chôn người chết Hồi xưa, ở xứ này chỉ có ba, bốn khu rừng ma nhưng bây giờ nhiều lắm. Mặc dù không định rõ ranh giới nhưng một dòng họ được phần một vùng đất để chôn người chết”. Theo chỉ dẫn của người dân bản Pa Roi, chúng tôi men theo con đường tiến về tận sát mép bờ sông Sê Pôn để vào khu rừng ma. Từ đường cái vào khu rừng tuyệt nhiên không có một lối mòn. Sau khi vượt qua được tán cây bụi gai, không gian tối om u ám và lặng ngắt. Xác người mới chôn bốc mùi tử khí rờn rợn. Pả Chiến cho biết ở trong khu rừng ma này ngẩng mặt lên trời bốn mùa vẫn không thấy mặt trời. Sở dĩ rừng không có đường đi là vì theo phong tục của người Vân Kiều sau khi chôn cất người chết họ không bao giờ trở lại ngôi mộ đó nữa nên không để lại lối mòn. Càng tiến vào rừng ma của dòng họ Pả Chiến, hàng trăm ngôi mộ hiện ra, mỗi ngôi mộ là một mu đất nhỏ được đặt một viên đá làm dấu. Ở một vài khu bên cạnh, những mẻ sành chén bát bị hất tung lên mặt đất. Theo Pả Chiến, sở dĩ có tình trạng các vật dụng mà người sống chia phần cho người chết như ấm, chén bị nổi lên mặt đất là do xác người ở các khu mộ đó đã bị thú đào bới. Tục chôn người của người Vân Kiều hết sức đơn giản. Khi có người qua đời, họ chỉ ra rừng chọn một mô đất cao rồi đào huyệt mộ rất cạn bỏ xác người xuống và lấp lại rất sơ sài. Hầu hết các ngôi mộ đều nép mình bên một gốc cây lớn. Rừng ma - chốn linh thiêng Người Vân Kiều rất tự hào về khu rừng ma của xâu mình. Khu rừng của mỗi dòng họ rộng hẹp khác nhau. Có khu rộng vài hecta nhưng cũng có khu chỉ rộng vài trăm mét vuông. Theo quy ước thì người của xâu nào chết phải được chôn ở phần đất của xâu đó. Không ai được xâm phạm hay tranh giành phần rừng của người khác. Già làng Pả Chiến Người Vân Kiều quan niệm người chết là trở về với rừng, chốn linh thiêng nhất. Ở đó, người chết vẫn có một thế giới với đầy đủ mọi sinh hoạt. Cho nên họ mong cho khu rừng ma của dòng tộc mình được tốt tươi để những hồn ma đang “sống” ở đó được êm ấm. Họ bảo rằng rừng ma đối với người chết cũng giống như căn nhà sàn của người sống. Người chết cũng mong được ở bình yên trong “căn nhà” của mình nên người sống không nên khuấy động, “phá” nhà của người chết. “Người Pa Roi xem các khu rừng ma là một phần tài sản của dòng họ nên không ai nỡ tay chặt phá. Nếu gia đình, dòng họ hay ai đó bên ngoài có việc gì cần đến gỗ thì phải xin phép người đứng đầu xâu. Sau đó vị đầu xâu sẽ đứng ra làm lễ cúng. Nếu giàu thì giết mấy con bò, con trâu, còn nghèo thì phải có gà trống để cúng thần mới được vào khai thác rừng” – Già làng Pả Chiến cho biết. Theo Báo ANTD
Phần 2 Kỳ 2: Bí ẩn rừng ma Pa Roi Thứ năm 01/09/2011 08:58 ANTĐ - Sát ngay dòng sông Sê Pôn hùng vĩ, cánh rừng ma của người dân bản Pa Roi, xã A Dơi (Hướng Hóa, Quảng Trị) nằm im lìm, ngàn đời nay vẫn vậy. Huyền bí rừng ma Vân Kiều Lạ kỳ cây thị nghìn tuổi trên vùng Thất Tinh Bất khả xâm phạm Mỗi dòng họ của người Vân Kiều ở đây có một cách bày tỏ sự thành kính của mình đối với người chết khác nhau. Chuyện thờ cúng đối với người dân bản Pa Roi không quan trọng. Không có bất kỳ một sự ràng buộc “trách nhiệm” thờ cúng nào giữa người sống và người chết. Tiếp chúng tôi bên căn nhà sàn đã bạc phếch bởi nắng mưa quay lưng phía bờ suối, già làng Pả Chiến cho biết: “Sau khi chôn cất người chết xong, người thân trong gia đình không bao giờ quay lại ngôi mộ đó. Để tỏ lòng với người đã khuất, hàng năm đồng bào thường tổ chức cúng ma gọi hồn về một lần. Thời gian lễ cúng không cố định, chỉ khi nào “con lợn trong chuồng, con dê rẫy lớn” là tổ chức". Việc cúng bái không bắt buộc phải đầy đủ lễ vật cho mọi gia đình trong bản. Tùy thuộc vào ý nguyện và điều kiện của từng nhà mà lễ vật cúng khác nhau. Nhà giàu có thì làm một bàn rượu, giết vài con dê hay bò. Còn nhà nghèo không cúng cũng được, chả sợ bị người chết “quỏ phạt” gì”. Trái ngược với việc cúng bái đơn giản, nơi chôn người chết đối với người Pa Roi là vô cùng linh thiêng với nhiều điều cấm kỵ nghiêm ngặt. Với người Pa Roi cánh rừng ma là bất khả xâm phạm. Không ai được chặt phá rừng dù với lý do gì. Một ngôi mộ nằm cạnh bên cây cổ thụ bây giờ đã mục ruỗng Chỉ tay về cánh rừng ma của dòng họ mình, già làng Pả Chiến khẳng định chắc nịch: “Không có đứa nào dám đụng vào khu rừng của mình cả. Con cháu trong làng ngoài bản không ai bảo ai nhưng mọi người đều có trách nhiệm bảo vệ khu rừng của dòng họ mình. Không những bảo vệ rừng ma của dòng họ mình mà mỗi người dân Pa Roi đều ý thức được không bao giờ chặt phá rừng của dòng họ khác”. Đó là luật có từ ngàn đời nay, không ai được phép quên, Pả Chiến cho biết thêm. Theo những người người cao niên bản Pa Roi thì từ xưa đến nay ít ai dám đụng tay vào các khu rừng dọc con sông Sê Pôn. Việc chặt phá rừng ở đây hết sức kiêng kỵ. Luật nghiêm cấm mọi người chặt phá rừng dưới bất cứ hình thức nào. Dù chặt một cây hay chặt trăm cây cũng bị phạt tội như nhau. Trừ một số trường hợp có du di nhằm giải quyết nhu cầu, đảm bảo cuộc sống của bà con. “Chỉ khi gia đình nào trong bản muốn làm nhà hay có việc gì chính đáng cần muốn xin gỗ thì phải đến xin ý trưởng bản. Với những trường hợp chính đáng thì bao giờ già làng cũng đồng ý ngay” - Hồ Văn Thanh, một người dân bản Pa Roi nói. Những phiến đá này là mộ của những người chết tại rừng ma Người Vân Kiều từ xưa đến nay quan niệm rằng ngôi mộ của người chết là chốn linh thiêng, cần có sự yên ổn cho nên không ai được đào bới, cải táng. Xuyên qua những cánh rừng ma, chúng tôi bắt gặp hàng trăm ngôi mộ bị mưa rừng xói lở hoặc bị thú đào bới tanh bành. Nhiều dân bản Pa Roi lý giải: “Dù biết những ngôi mộ của bà con mình bị xói lở nhưng dân bản cũng không thể đắp lại. Luật ở bản đã quy định rồi, để người chết được yên không ai được dọn dẹp, xây dựng gì ở phần mộ đó cả". Luật nghiêm cấm như vậy nhưng theo già làng Pả Chiêng thì trong những trường hợp cần thiết vì lợi ích cộng đồng như làm đường, xây công trình công cộng... thì chủ nhân của ngôi mộ cũng có thể đồng ý cho cải táng. Muốn cải táng phải nhờ già làng đứng ra sắm lễ mang đi cúng bái để xin con ma rừng cho “dời nhà”... Chặt rừng không xin phép sẽ bị “thần phạt” Chặt phá rừng là điều cấm kỵ mà dân bản ai cũng biết. Nhưng lâu lâu cũng có người tự ý vào phá rừng. Già làng Pả Chiêng nói trước đây làng có hai người do tự ý vào rừng chặt cây mà không xin phép bằng lễ cúng nên sau đó đã bị điên. Chuyện bản Pa Roi kể rằng cách đây hơn mười mùa rẫy, một thanh niên đã tự tiện vô rừng chặt phá. Người đó tên là Hồ Văn Thoi, ở ngoài trung tâm xã A Dơi. Chặt cây gỗ xong, Thoi khiêng cây gỗ về đến cửa nhà thì đột nhiên té xỉu. Sau đó, Thoi phát bệnh kêu là đau đớn rồi nằm liệt giường suốt mấy năm. “Trước đây, Thoi là một chàng trai lực lưỡng, là ước mơ của bao cô gái ở vùng này. Do Thoi động đến rừng ma mà không xin phép làm lễ cúng xin phép thần nên bị bắt đau. Sau khi biết Thoi bị thần phạt, gia đình đã mấy lần giết trâu bò làm cơm rượu cúng bái nhưng vẫn không khỏi”, nhiều dân bản kể lại. Đây trước kia cũng là một ngôi mộ nhưng đã bị heo rừng cày xới Già làng Pả Chiến kể, mới cách đây gần 10 năm có một đám thanh niên mặt mày bặm trợn chạy vào đây phá rừng. Sau khi vào rừng mới hạ được vài cây thì có ba, bốn tên thấy choáng váng rồi ngã quỵ. Quá sợ hãi, bọn chúng nhanh chóng rút lui. Nghe lời dân bản họ làm lễ vật cúng rừng trả nợ mới khỏi bệnh. Từ đó đến nay cánh rừng Pa Roi chưa bao giờ bị xâm phạm. Do không bị tác động bởi bàn tay của con người nên các khu rừng chạy dọc dòng Se Pon xanh bạt ngàn. Trong rừng có nhiều cây gỗ thuộc loại quý hiếm, hàng ngàn cây cổ thụ cao sừng sững. Thiếu tá Trần Văn Xuân, cán bộ Trạm biên phòng Pa Roi nói: “Sở dĩ dọc khu vực biên giới bên sông Sê Pôn còn giữ được những khu rừng xanh tốt là nhờ “luật” rừng ma đã đi vào ý thức của dân bản. Ở trong các khu rừng này hầu như không có chuyện người dân tự ý vào phá rừng. Nhờ uy tín của người đứng đầu bản nên công tác kết hợp vận động người dân tham gia bảo vệ rừng rất tốt. Ai cũng muốn giữ bằng được những cánh rừng của bản”. Thiên Thư/ Báo ANTD
