Nữ trạng nguyên Nguyễn Thị Du

Discussion in 'Lịch sử - Nhân văn' started by Trầm Tích, May 30, 2010.

  1. Trầm Tích Thành viên tích cực

    Bà còn được gọi là Nguyễn Thị Duệ, tên chữ Ngọc Toàn, người xã Kiệt Đặc, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương, sống vào cuối thế kỷ XVI và những thập niên đầu thế kỷ XVII.

    Giai đoạn này, vương triều nhà Mạc rút về trấn thủ ở Cao Bằng. Sau gần 50 năm nội chiến Nam - Bắc, triều vua Lê, dưới sự phò tá của họ Trịnh, đã đánh tan quân nhà Mạc, giành lại kinh đô Đông Đô và phần lớn lãnh thổ Đại Việt, lập nên thời đại Lê Trung Hưng, Vua Lê Chúa Trịnh.

    Tại Cao Bằng, vua nhà Mạc vẫn mở khoa thi để tuyển chọn nhân tài. Kỳ yết bảng đăng khoa năm đó, vua Mạc nghe tin: "Trạng nguyên là học trò Bảng nhãn" nên lấy làm lạ, để tâm tìm hiểu. Khi ban yến cho các vị Tiến sĩ, vua Mạc thấy vị Trạng nguyên hình dung thanh tú, cử chỉ yểu điệu thì sinh nghi; hạch hỏi hồi lâu mới phát hiện Tân Trạng là một người con gái giả trai, đó chính là Thị Du.

    Lý ra thì Nguyễn Thị Du bị khép tội phạm thượng khi quân, tuy nhiên vua Mạc thấy nàng tuy hạng nữ trung lưu nhưng tài chí cao cả, anh thư cốt cách nên tỏ lòng mến phục, chiếu theo phép nước, vua truất bỏ chức danh Trạng nguyên, nhưng mời nàng lưu lại triều đình. Vua Mạc cũng kính nàng như bậc quân sư, khi có việc quốc gia hệ trọng, thường vời Thị Du cùng đàm luận nghị sự hay vấn kế.

    Sau, về với triều Lê, Nguyễn Thị Du vẫn được trọng dụng. Vua Lê tôn bà là Lễ sư, còn gọi là Lễ Phi.

    Chúa Trịnh giao cho Lễ Phi nhiệm vụ dạy dỗ các phi tần và con cháu vương tộc trong nội phủ. Và viết sách Gia Ký bằng chữ Nôm, dạy cung nữ giữ gìn đạo đức, phép tắc lễ nghi, làm văn đọc sách.

    Bà thường khuyên răn vua Lê chúa Trịnh lấy đạo thánh hiền mà đối xử, trị vì trăm họ.

    Văn bài của các kỳ thi hội, thi đình và biểu tấu nghị chương trong triều, bà đều được mời đọc, phê bình, góp ý.

    Vua Lê Thần Tông phong bà chức Chiêu Nghi, hiệu là Nghi Ái Quan. Các lời bình duyệt của bà về kinh, sách, quyển, ngay cả bậc Thị Độc, Thị Giảng trong Hàn Lâm Viện cũng phải tâm phục, nể vì.

    Các bậc nho sĩ quanh kinh thành Thăng Long đều mong muốn bà mở trường để họ được cầu kiến, nghe giảng tập. Tuy nhiên, vì phép tắc cung đình, bà chẳng thể ra khỏi cung vi.

    Những lần theo các bà chúa du hành, vãn cảnh, Lễ Phi lại có dịp tiếp xúc, đàm luận với giới sĩ phu. Các danh sĩ như Giang Văn Minh, Nguyễn Đăng Cảo, Khương Thế Hiền đều được diện kiến, tham vấn bà Nghi Ái Quan mà họ hết lòng tôn kính này. Về sau, chính họ cũng đều đỗ đạt ở ngôi cao thứ trọng cả.

    Trong sách Gia Ký, Nguyễn Thị Du đã tự khẳng định bản thân rằng:
    Kém gì một chút đảo điên
    Song le bạc thị kém duyên Hán Hoàng
    ...
    Nữ nhi dù đặng có lề
    Ắt là tay thiếp kém gì Trạng nguyên.

Share This Page